KANDIRA F TİPİ CEZAEVİ RAPORU
İstanbul Barosu‘nun Adalet Bakanlığı’na başvurarak TTB ve TMMOB temsilcilerinden
oluşan bir grup ile birlikte Kocaeli’nde açılacak olan Kandıra F Tipi Cezaevini
ziyaret talebine aldığı olumlu yanıt üzerine 16.06.2000 günü isimleri daha önce
belirlenen 25 kişilik bir heyet ile henüz inşaatı tamamlanmamış bulunan cezaevine
gidilmiştir. Cezaevine gidiş yolunda ,birkaç kilometre kala askeri görevliler
tarafından kimlik kontrolü yapılarak kişilerin ziyaretine izin verilen kişiler olup
olmadıkları kontrol edilmiştir.
Cezaevine girişte tam teçhizatlandırılmış çok sayıda askerin beklediği
görülmüş arkasından ise ziyaretimizi düzenlemekle görevlendirilen sivil görevliler
tarafından karşılanarak yemekhane olarak düzenlenmiş bulunan bir barakada su ve ayran
ikramı ile birlikte Ceza ve Tevkif Evleri Genel Müdür Yardımcısı Yılmaz Sağlam
tarafından F Tipi Cezaevleri projelerinin hangi ihtiyaçtan doğduğu, projenin teknik
ayrıntıları ve tutukluların barınma koşullarına ilişkin bir bilgilendirme
yapılmıştır. Bu bilgilendirme sırasında Bakanlık görevlileri Ahmet Taşkın, Ethem
Çelik ve Kocaeli Cumhuriyet Başsavcısı da hazır bulunmuşlardır.
Bu bilgilendirmede; Yüksek Güvenlikli Cezaevi ( F Tipi ) Geliştirme Projesinin
Bakanlığın yürüttüğü 7 ayrı projeden biri olduğunu, ve bu projenin 4301 S.İş
Yurtları Kanunu’nun sağladığı kaynaklarla yürütüldüğünü.
Bu projenin yapılmasının nedeninin İnfaz Yasası gereği cezaevlerindeki suçluların
sınıflandırılmaları olduğunu,sınıflandırmanın
-- 3713 S.Y. Terörle Mücadele Yasası,
-- 4422 S.Y. Çıkar amaçlı oluşturulan grupların cezalarının infazına dair yasa.
-- İnfaz Tüzüğü 78/ a-b Tehlikeli suçluların cezalarının infazı
Olmak üzere dayanakları bulunmaktadır.
Projeyi TÜSTAŞ firması Bakanlık ile birlikte hazırlamıştır.Proje hazırlanırken
Avrupa ve Kanada ‘daki örnekler incelenmiş ancak ülkenin öznel koşulları
gözetilerek ,mimari tasarım,işletim sistemi ve personel politikası konularında
özgün düzenlemeler gerçekleştirilmiştir.
1999 Nisan ayında 6 adet cezaevi ( Ankara –Sincan, Bolu, Kocaeli, Tekirdağ, Edirne,
İzmir )ihalesi tamamlanmıştır ve inşaat süreleri 1 yıl olarak tespit
edilmiştir.Ancak süre afetler nedeni ile aşılmış bulunmaktadır.Ağustos ayı
itibari ile inşaatların bitirileceği bildirilmiştir.
Aralık 1999 da ihale edilen ve Ocak 2000 de arsa tahsisi yapılan 5 adet cezaevinin (
Kocaeli, Tekirdağ, Ankara, , Adana, Edirne ) de yapımları başlamıştır.
Projeye göre cezaevinin 50.000 m2 alanı vardır.Uygulamada 38.000.m2 lik alana
oturtulmuştur ve kapalı inşaat alanı 31.000.m2 ,oturum alanı toplamı 18.000.m2 dir.
Cezaevleri 363 –368 mahkum kapasiteli olarak inşa edilmiştir.
118’i infaz koruma memuru olmak üzere toplam 200 sivil personel istihdam edilecektir.Bu
rakam içinde dış koruma elemanları belirtilmemiştir.
Mimari olarak 1 idari blok kompleksin ortasında yer almakta 4 mahkum bloku ise idari
blokun iki yanı ve arkasında bulunmaktadır.Bu 4 bloğun ikisi büyük ve ikisi küçük
olup arkalarında boydan boya küçük odalar bulunmaktadır.
103 adet 3 kişilik ve 59 adet 1 kişilik oda bulunmaktadır.
Üç kişilik odalar iki katlı dır .Alt kat 25 m2 yemek,tuvalet oturma işleri için ve
üst kat 25 m2 olup yatakhane olarak düzenlenmiştir. Alt kattan 50 m2 lik
havalandırmaya çıkılabilmektedir. Her koridorda üç koğuş kapısı bulunmaktadır.
Koridorlara mahkumların serbest olarak çıkmaları söz konusu değildir. Alt katlar ve
havalandırma mazgal ve pencerelerden gözetlenmektedir. Üst kat ise (özel yaşamın
gizliliği!) gereği gözetlenmemektedir.
Tek kişilik odalar ,10 m2 ve tek kat olarak inşa edilmiştir. Tuvalet ve banyo ihtiyacı
aynı mekanda giderilmek durumundadır. Havalandırma 42-50 m2 büyüklüğündedir.
Havalandırmaya çıkışlar ve havalandırmada kalma süresi görevlilerce tayin ve
kontrole uygun şekilde düzenlenmiştir .Aynı havalandırmaya açılan iki veya üç tek
kişilik birbirinden bağımsız oda bulunmaktadır.
İki özel oda bulunmaktadır.Havalandırma olanağı bulunmayan tüm yüzeyleri vinilex
türü kumaş ile kaplanmış bu odaların kendisine ve/veya başkalarına zarar vermesi
sözkonusu mahkumlar için kullanılacakları bilgisi verilmiştir.Bu odaların 24 saat
gözetleneceği öngörülmektedir.
Tek kişilik odaların üzerinde boydan boya çalışma atölyeleri bulunmaktadır.800 m2
alanı kaplayan 8 atölye olarak düzenlenmişlerdir.
Her blokta iki adet olmak üzere 8 adet avukat görüş kabini bulunmaktadır. Her kabinde
bir avukat bir müvekkili ile görüşebilecektir.
Yine her bloğun ayrı aile görüş kabinleri bulunmaktadır.
Üst katta 96 m2 lik alana kurulmuş bulunan kütüphane,
300 m2 alana kurulmuş kapalı spor salonu ( konferans ve spor aktiviteleri için
kullanılması planmaktadır.
600 m2 lik alana kurulu açık spor alanı bulunmaktadır.
Bayan tutuklu ve hükümlülerin ve personelin 6 yaşından küçük çocukları için iki
katlı bir kreş bulunmaktadır.
Genel olarak cezaevi binasının üst katı idari işler için kullanılacaktır. İdari
bölümden tamamen bağımsız olmak üzere üst katta psikolojik ve sosyal rehabilitasyon
çalışmaları için mekanlar,laboratuvar,erkek ve kadınlar için ayrı yataklı revir
bulunmaktadır.
Genel hizmetmer için alt katta terzihane,çamaşırhane bulunmaktadır.Yine alt katta
mahkum kabul bölümü bulunmaktadır. Cezaevine getirilen mahkumun ilk geldiğinde
yapılması gereken kayıt ,muayene ve benzeri işlemleri için kullanılacak bu bölümde
tuvalet veduş da bulunmaktadır.Ve mahkum kalacağı blok ve odaya gönderilene kadar
burada tutulacaktır.
Cezaevi dışında iki lojman ,jandarma için mekanlar ve ziyaretçi bekleme salonu
bulunmaktadır.
Bu cezaevlerinde birden çok güvenlik sistemi aynı anda kullanılacağından bunların
koordinasyonu sağlanmak durumundadır.Bu nedenle Yüksek güvenlikli cezaevlerinde
ziyaretçi bekleme salonlarından başlayarak güvenlik sistemi işlemeye
başlamıştır.Cezaevine ilk defa gelen her kişi bu salondan geçmek ve kayıt
yaptırmak zorundadır.Burada el biyometrisi herkese yapılmakta ve kendilerine manyetik
bir kart verilmektedir.Bu kart ile Cezaevinin ana giriş kapısından geçmek mümkün
olacaktır.Bu kapıda el tanısı ve manyetik kartı onaylanmayanların geçmesi mümkün
olmayacaktır.Sonraki gelişlerde kişi sadece manyetik kart ile bu kapıdan
geçebilecektir.Bu uygulama istisnasız her kişi ve görevlilere uygulanacaktır.
Bu sisteme ek olarak eşyaların aranması, duyarlı kapı, el dedektörleri, gözetleme
kameraları v.b.uygulamada olacaktır.
Ayrıca iki dış güvenlik sistemi daha var.
1- Cezaevi ihata duvarı ile cezaevi dış duvarı arasında bir uyarı sistemi
2 – Jandarma gözetleme kuleleri.
Ayrıca 160 kamera 41 monitör yardımı ile avlular,koridorlar,giriş ve çıkış
mekanları gözetlenecektir.
Cezaevine üç ana giriş var.
1- Personel,avukatlar,işçiler v.b.
2- Mahkumların giriş ve çıkış kapıları,
3- Eşya ve malzemelerin giriş kapısı.
Sağlık biriminde iki pratisyen doktor,bir diş doktoru,bir sağlık memuru çalışacak
olup küçük bir laboratuvar bulunacaktır.
Sağlık personeli Devlet Başkanlığı atamaları ile atanacaktır.
Uygulama açısından; Her mahkum için ayrı bir infaz tredmanı uygulanacağı,
yasalarda ve tüzüklerde belirtilen ve belirtilecek infaz tredmanlarına gösterdikleri
uyum derecesinde tutuklu ve hükümlüler sosyal alanlardan yararlanabileceklerdir.
Bakanlık tarafından F Tipi Cezaevlerinin mimari yapısı ve uygulanacak kuralların
mahkum üzerindeki etkisinin araştırılması için Hacettepe Üniversitesi Psikoloji
hocaları ve Ortadoğu Üniversitesi Psikoloji hocalarından görüş istenmişse de bu
güne kadar çağrıya cevap veren olmamıştır.
Avrupa’da 200 yıldır uygulamada olan ve Pensilvanya Sistemi olarak bilinen ,Hücre
Tipi Cezaevi uygulamalarının sonuçları ortadadır.İngiltere’de IRA militanlarına,
Almanya’da RAF militanlarına ve az sayıda terör suçlusuna uygulanan ve uygulanmaya
devam edilen tecrit ve izolasyon ortamının yarattığı fiziki ve psikolojik etkiler,
ciddi psikolojik rahatsızlıklardan ,organik rahatsızlıklara, intihar olaylarına ve
sebebi hala belirlenmeyen ölüm olaylarına kadar geniş bir yelpazeyi kapsamaktadır.
Avrupa ülkelerinde,Amerika’da ve Kanada’da uygulanan modellerin yarattığı
sonuçlar değerlendirilriğinde, amacın ceza içinde cezayı içerdiği, mahkumun
cezasının bitiminde topluma sağlıklı bir birey olarak dönmesinin değil,bireyin
cezasını çekerken psikolojik ve fiziki varlığının ortadan kalkması olduğu
görülmektedir.
Hücre /F Tipi Cezaevine konulan mahkumun terör suçlusu olduğu ve ( iflah ve ıslah) !
olmayacağı bu nedenle de sağlıklı olması ve yaşaması gerekmediği önsel olarak
kabul edilmektedir.
Ülkemizde uygulanmaya başlanacak model için de benzer bir bakış açısı bulunduğu
düşünülebilir.Uzun yıllar Cezaevinde kalacak olan mahkumun en fazla üç kişi ile
görüşebileceği,sosyal iletişiminin sınırlı ve tamamen kontrole tabi olduğu bir
ortam sözkonusudur.Dava arkadaşlarının dahi birbirleri ile görüşmelerinin mümkün
olmaması,avukat ziyaretlerinde aynı anda bir avukat ve bir mahkumun görüşebilmesi ,bu
nedenle avukat görüşlerinde de sıkıntılar yaşanmasına ve savunmaların
hazırlanmasında aksaklıklara yol açacaktır.
Hüre /F Tipi cezaevi uygulaması temel insan haklarına açıkça bir
saldırıdır.Mahkumun insan olduğu gerçeğinin gözardı edilmesidir. Cezaların
infazlarının ceza içinde cezayı barındırmasıdır.Bu nedenlerle bu uygulamanın
durdurularak insan haklarına dayalı uygulamala gidilmesi gerekmektedir.